Çiçekleri koparmayınız, bitkilere zarar vermeyiniz gibi uyarına çoğu yerde rastlarız. Fakat bazı çiçekler ve bitkiler var ki kesinlikle koparmamalı hatta gözümüz gibi bakmalıyız. Çünkü onlar endemik, yani eşsiz, yani tek.. Endemik sözcüğü dilimize Yunanca “endemos” sözcüğünden geçmiştir ve yerli manasına gelen bir kelimedir. Endemik bitki dünyanın sadece tek bölgesinde yetişen bitkilerdir. Bulunduğu bölgenin ekolojik şartları endemik bitkilerin yetişmesinde büyük etkendir.
Türkiye endemik bitki bakımından çok zengin bir coğrafyaya sahiptir. Ülkemizde yaklaşık 3.000 çeşit endemik bitki görülmektedir. Avrupa ile kıyaslandığımızda coğrafi ve iklimsel avantajımızla öne çıkmaktayız. Avrupa ülkeleri arasında yaklaşık 800 çeşit bitki ile Yunanistan ilk sırayı alırken, sınırları içinde yaklaşık 500 çeşit endemik bitki barındıran İspanya ve Sırbistan da sıralamaya girmektedir.
Avrupa da bulunan başlıca endemikler ise, yılda sadece bir defa çiçek açmasıyla bilinen Asyneyma Giganteum, kireçtaşı kayalıklarında yetişen Campanula Pintazii Centaurea çiçeğidir. Türkiye de bulunan endemik bitkiler ise; Van ters lalesi, kazdağı göknarı, kasnak meşesi, İstanbul kardeleni, Kapadokya soğanı, Datça hurması, Istranca meşesi, Antalya çiğdemi ve Sığla ağacı.
Bu eşsiz güzellikler maalesef günümüzde tehlike altında. Tabiatta aşırı otlatma, ıslah çalışmaları, şehirleşmeye bağlı betonlaşma ve yapılaşma, bilinçsiz kesim ve yangınlar gibi faktörler endemik bitkilerin gelecek nesillere aktarımını tehdit ediyor. Ayrıca son yıllarda hava kirliliğine bağlı ilkim değişiklikleri de endemik bitkilerin gelişimine balta vurmakta. Bu durumları önlemek için toplum olarak doğaya daha çok özen göstermeli ve saygı duymalıyız. Son olarak endemik bitkiler hakkında ilginç bilgileri sizlerle paylaşmak istiyorum.
İsviçre de sadece 1 çeşit endemik bitki vardır. Avustralya’nın bitki örtüsünün yaklaşık %90’ı endemik bitkilerden oluşur. Türkiye de en çok Akdeniz Bölgesi’nde endemik bitkilere rastlanır. Toros dağlarının güney yamaçları adeta bir endemik bitki ormanıdır. Türkiye de Akdeniz Bölgesi’nden sonra en çok Doğu Anadolu Bölgesi’nde endemik bitkiler yetişir. Yükseklik arttıkça endemik yetişme olanakları da artar bu nedenle ülkemizde Bolkar, Erciyes, Amano ve Kaz dağları çok çeşit endemik bitkiye ev sahipliği yapar.
En son geçtiğimiz yıl Kasım ayında İstanbul’da yeni bir endemik bitki keşfedildi. Tür dünya literatürüne Allium İstanbulenese yani İstanbul Soğanı olarak geçti. Böylece İstanbul’da bulunan endemik bitki türlerinin sayısı 54’e yükseldi.