Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) en yaygın çocukluk ruh sağlığı bozukluğu olarak bilinen bir nörodavranışsal bozukluktur. Rahatsızlığın temel özelliği, kalıcı ve sürekli olan dikkat süresinin kısalığı, engellenmeye yönelik deneyim eksikliği nedeniyle davranışlarda ortaya çıkan ataklık ve huzursuzluktur. Belirtiler genellikle 3 yaş civarı ortaya çıkmakla birlikte tanı ilkokul yıllarında konulur.
DEHB’nin semptomları, hepimizin günlük hayatta sıklıkla içinde bulunduğumuz sıkılganlık ve yorulma gibi durumlarda gösterdiğimiz semptomlarla benzerdir. Bu durumda da, ebeveyn ve çocuğun hayatlarına hiçbir soruna sahip olmadığını düşünerek devam etmesi mümkündür. Okul ve aile hayatını, sosyal ilişkileri olumsuz yönde etkileyebilen hiperaktivitenin, erken teşhis ve tedavisi büyük önem taşır. Eğer siz de çocuğunuzun akademik ya da sosyal başarısızlığından endişe ediyorsanız onu, kendisinin DEHB’ye sahip olup olmadığını en doğru şekilde anlayabilecek kişi olan ilgili bir uzmana götürmeniz önerilmektedir.
Uzman görüşünden önce çocuğunuzu gözlemleyerek DEHB belirtilerini fark etmeye çalışabilirsiniz. Çocuğunuzun dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olduğunu gösteren 5 işaret size bu farkındalık konusunda yardımcı olacaktır.
1. Okul başarısında düşüklük
Dikkat eksikliği varlığında en sık görülen belirti, çocuklarda okul başarısında düşüklüktür. Çocuğunuz derse konsantre olamaz, dikkatini bir süre toplayabilse bile dikkatini koruma noktasında sıkıntı ve güçlük yaşar. Genellikle hayallere dalma, anlatılanları dinlememe, kendi dünyasına kapanma şeklinde okul hayatına yansır. Dikkat eksikliği bozukluğuna sahip çocuk detaylara dikkat etmez, verilen komutlara uyum sağlayamaz ve organizasyon problemleri yaşar. Verilen ödevleri yapmakta güçlük çekerler. Onlar için bilişsel faaliyetler zorluk çıkarır.
2. Aşırı hareketli davranışların ortaya çıkması
Eğer çocuğunuz aynı yerde uzun süreli sabit duramaz, oturamaz, çok konuşur, karşısındaki kişilerin konuşmasını bitirmesini bekleyemezse, bekleme gerektiren ya da sırayla yapılması gereken işleri yapmakta sıkıntı yaşıyorsa DEHB’den kuşkulanabilirsiniz. Ayrıca DEHB’li çocuklarda sürekli sağa sola koşma, tırmanma, zıplama şeklinde aşırı hareketli davranışlar mevcuttur. Otururken bile elleri ve ayakları hareket halindedir.
3. Dürtüsellik
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu’nda en yaygın semptomlardan biri dürtüselliktir. Dürtüsellik kişinin kendini ve yapılan eylemin sonuçlarını düşünmeden yapılan ani davranışlar şeklinde görülür. Çocuğunuzda sabırsızlıkla birlikte aceleci davranma, sıra bekleyememe, tepkilerini kontrol edememe, karşısındaki konuşurken sürekli sözünü kesme, bağırma, gülme ve aniden arkadaşlarının elinden oyuncaklarını alma gibi davranışlar gözlemliyorsanız bir uzmana başvurabilirsiniz.
4. Dikkatsizlik
DEHB olduğunu düşündüğünüz çocuğunuz yaşa göre kısa bir dikkat süresine sahip olmalıdır. Ayrıntılara girmekte zorlanır. Dikkati kolayca dağılır, unutkandır, yaşa göre zayıf organizasyon becerilerine ve yaşa göre düşük çalışma becerisine sahiptir. Aynı zamanda çocuğunuzun DEHB sahip olduğunu düşünüyorsanız, video oyunları gibi kendileri için çok heyecan verici şeylere yoğun bir şekilde odaklanma ancak okul çalışmaları veya ayakkabılarını giymek gibi hemen ödüllendirilmeyen şeylere bu tür bir odaklanmayı sürdürememe gözlemlemeniz gerekir.
5. Sosyal beceri eksikliği
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu sebebi ile yaşanan akademik problemler ve davranış sorunları çocuğunuzun sizinle, diğer aile üyeleriyle ve çevresiyle olan kişilerarası ilişkilerinde de sorun yaşamasına neden olur. Sürekli araya girdiklerinden ve istediklerini alamadıklarında patlamaya eğilimli oldukları için arkadaş edinmekte ve arkadaş tutmakta zorlanabilirler. Şiddetli odaklanma sorunu olan çocuklar, odaklanmayı ve kurallara uymayı zor buldukları için takımlarda oynamakta zorlanabilirler.
Belirtildiği gibi siz de çocuğunuzun akademik ya da sosyal başarısızlığından endişe ediyorsanız onu, kendisinin DEHB’ye sahip olup olmadığını en doğru şekilde anlayabilecek kişi olan ilgili bir uzmana götürmeniz önerilmektedir. DEHB’nin nihai tanısı için uzman gözlem ve yorumu en önemli faktörlerdir. Okul çağındaki çocukların ortalama %5’inde görülen dikkat eksikliği ve hiperaktivite doğru bir şekilde tedavi edildiğinde, çocukta olumlu değişimler ve topluma adapte olması yönündeki davranış şekilleri kendini göstermektedir. Sorunun sosyal ve akademik bir boyuta ulaşmaması, hiperaktif çocukların davranışlarının siz anne, baba ve diğer aile fertleri üzerinde stres yükü oluşturmaması, okul ve arkadaş ilişkilerindeki sorunlar yaşanmaması ve tüm bunların bir bütün olarak çocuğun, hayatları boyunca başarısızlıklarla karşılaşmaması için etkili bir tedavi gereklidir.
